Tutuklama Nedir?

Şüpheli veya sanığın kişi özgürlüğünün yargıdan(hükümden) önce, hakim kararı ile sınırlandırılarak tutukevi adı verilen yere konulmasına tutuklama denir. Bu sayede şüphelinin kaçması, tanıklara baskı yapması, eylemin delillerini karartması önlenmiş olur.

Yakalama için başlangıç şüphesi yeterliyken tutuklama için kuvvetli şüphe aranır.

Tutuklamada 6 ay ila 7 yıllık süreler söz konusu olabilmektedir.

Tutuklama Nedenleri

Cmk m.100/2’de iki tane tutuklama sebebine yer verilmiştir.

Kaçma, Saklanma Ve Kaçma Şüphesini Uyandıran Somut Olguların Varlığı

Kaçma ve saklanma şüpheli veya sanığın muhakeme işlemleri için hazır bulundurulmasını olanaksız kılmasıdır. Tutuklama kararı verilebilmesi için bu kaçma ve saklanma durumu şüpheli veya sanık tarafından kasten yaratılmış olmalıdır. Bulunduğu yeri muhakemeyi sonuçsuz bırakmak için değiştiren sanık veya şüpheli kaçaktır. Kişi kalmasa bile kaçacağına dair şüphe ve somut olguların varlığı halinde de tutuklama kararı verilebilir. Fakat belirtmek gerekir ki yargılamaya konu olan suçtan dolayı verilebilecek ceza tek başına kaçma şüphesinin kabulü için yeterli değildir.

Delilleri Karartma Tehlikesi

Bu nedenle tutuklama kararı verilebilmesi için deliller üzerinde yüksek bir etkide bulunacağına dair yüksek bir olasılık aranmaktadır.

Tutuklama Nedenlerinin Varsayılması

Cmk. m.100/3 de belirtilen katalog suçların işlendiğine veya işlenmesine teşebbüs edildiğine ilişkin kuvvetli suç şüphesi varsa tutuklama nedenlerinin var olduğu varsayılmaktadır.

1. Soykırım ve insanlığa karşı suçlar (madde 76, 77, 78),
2. Kasten öldürme (madde 81, 82, 83),
3. (Ek: 6/12/2006 – 5560/17 md.) Silahla işlenmiş kasten yaralama (madde 86, fıkra 3, bent e) ve neticesi sebebiyle ağırlaşmış kasten yaralama (madde 87),
4. İşkence (madde 94, 95),
5. Cinsel saldırı (birinci fıkra hariç, madde 102),
6. Çocukların cinsel istismarı (madde 103),
7. (Ek: 6/12/2006 – 5560/17 md.) Hırsızlık (madde 141, 142) ve yağma (madde 148, 149),
8. Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188),
9. Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (iki, yedi ve sekizinci fıkralar hariç, madde 220),
10. Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar (madde 302, 303, 304, 307, 308),
11. Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar (madde 309, 310, 311, 312, 313, 314, 315),
12. b) 10.7.1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda tanımlanan silah kaçakçılığı (madde 12) suçları,
13. c) 18.6.1999 tarihli ve 4389 sayılı Bankalar Kanununun 22 nci maddesinin (3) ve (4) numaralı fıkralarında tanımlanan zimmet suçu,
14. d) 10.7.2003 tarihli ve 4926 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda tanımlanan ve hapis cezasını gerektiren suçlar,
15. e) 21.7.1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 68 ve 74 üncü maddelerinde tanımlanan suçlar,
16. f) 31.8.1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanununun 110 uncu maddesinin dört ve beşinci fıkralarında tanımlanan kasten orman yakma suçları,
17. g) (Ek: 27/3/2015-6638/14 md.) 6/10/1983 tarihli ve 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununun 33 üncü maddesinde sayılan suçlar,
18. h) (Ek: 27/3/2015-6638/14 md.) 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun 7 nci maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen suçlar,
19. (4) (Değişik: 2/7/2012-6352/96 md.) Sadece adlî para cezasını gerektiren suçlarda veya vücut dokunulmazlığına karşı kasten işlenenler hariç olmak üzere hapis cezasının üst sınırı 2 fazla olmayan suçlarda tutuklama kararı verilemez.

Tutuklama İçin Süre

Ağır ceza mahkemesinin görev alanına girmeyen işlerde tutukluluk süresi en çok 1 yıldır. Zorunlu hallerde 6 ay daha uzatılabilir.

Ağır ceza mahkemesinin görevine giren işlerde ise tutukluluk süresi en çok 2 yıldır. Uzatma süresi toplam 3 yılı geçemez. Toplam tutuklama süresi 5 yıldan fazla olamaz.

Tutuklama Kararının Gözden Geçirilmesi

Tutuklanmış bulunan şüpheli veya sanığın tutukluluk durumunun gözden geçirilmesi ve gerek kalmamışsa veya koşulları ortadan kalkmışsa tutuklamaya derhal son verilmesi gerekir. Soruşturma evresinde şüpheli veya savcını istemi üzerine sulh ceza hakimi tarafından; kovuşturma evresinde ise mahkeme 30 günlük dönemler içinde tutukluluk halinin devamının gerekip gerekmediği gözden geçirilir.

Tutuklama Kararına İtiraz

Tutuklama kararına karşı itiraz yolu açıktır. Hâkim veya mahkeme kararlarına katılan şüpheli sanık ve ayrıca mahkemeye katılmayı talep eden veya reddedilenler itirazda bulunabilirler. Mağdur, şikâyetçi ve şüpheli Cumhuriyet savcısının kararına itiraz edebilir.

Cmk m.101/2 tutuklama, tutuklamanın devamına veya tahliye isteminin reddine ilişkin kararları tutuklamaya ilişkin kararlardan saymıştır.

Cumhuriyet savcısı da tutuklama isteminin reddine veya tahliye isteminin kabulüne ilişkin kararlara itiraz edebilir.

İlgililer kararı öğrendikten itibaren 7 gün içinde kararı veren mercie yani soruşturma aşamasında sulh ceza hakimine, kovuşturma aşamasında ise mahkemeye dilekçe vererek ya da tutanağa geçirilmek şartı ile zabıt katibine beyanda bulunarak itiraz edebilirler.

İtirazı Hangi Merci İnceler

Sulh ceza hâkimliği kararlarına yapılan itirazların incelenmesi, o yerde birden fazla sulh ceza hâkimliğinin bulunması hâlinde, numara olarak kendisini izleyen hâkimliğe; son numaralı hâkimlik için bir numaralı hâkimliğe; ağır ceza mahkemesi bulunmayan yerlerde tek sulh ceza hâkimliği varsa, yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğine; ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerlerde tek sulh ceza hâkimliği varsa, en yakın ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğine aittir (CMK md. 268/3-a).

Asliye ceza mahkemesi hâkimi tarafından verilen kararlara yapılacak itirazların incelenmesi, yargı çevresinde bulundukları ağır ceza mahkemesine ve bu mahkeme ile başkanı tarafından verilen kararlar hakkındaki itirazların incelenmesi, o yerde ağır ceza mahkemesinin birden çok dairesinin bulunması hâlinde, numara olarak kendisini izleyen daireye; son numaralı daire için birinci daireye; o yerde ağır ceza mahkemesinin tek dairesi varsa, en yakın ağır ceza mahkemesine aittir (CMK 268/3-c).

Dosya Bölge Adliye Mahkemesi’ne veya Yargıtay’a geldiğinde salıverilme istemi hakkındaki karar BAM veya Yargıtay ilgili dairesi veya Yargıtay Ceza Genel Kurulunca dosya üzerinden yapılacak incelemeden sonra verilir. Bu karar resen de verilebilir. Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin kararları ile Yargıtay ceza dairelerinin esas mahkeme olarak baktıkları davalarda verdikleri kararlara yapılan itirazlarda; üyenin kararını görevli olduğu dairenin başkanı, daire başkanı ile ceza dairesinin kararını numara itibarıyla izleyen ceza dairesi; son numaralı daire söz konusu ise birinci ceza dairesi inceleyecektir.