Ceza Hukukunda İtiraz Kanun Yolu

İtiraz Nedir?

Bir hakim veya mahkeme kararına karşı kanunda belirtilen kişiler tarafından 7 gün içinde kararı veren mercie yapılacak olan başvuru üzerine kararın yeniden incelenecek oluşuna ilişkin kanun yoluna itiraz denir. Başka bir anlatımla ilgililerin başvurusu üzerine bu kararın maddi ve hukuksal yönden bir başka yargı organı tarafından yeniden incelenmesini sağlayan denetim muhakemesi yoludur.

İtirazın Konusu Nedir?

CMK 267/1 “Hâkim kararları ile kanunun gösterdiği hâllerde, mahkeme kararlarına karşı itiraz yoluna gidilebilir.” hükmüne yer vermekle bu hususa açıklık getirmiştir.

Cumhuriyet savcılığının kararlarına da kural olarak itiraz mümkün değildir. Önemle belirtelim ki CMK Cumhuriyet Savcısının Kararına İtiraz başlıklı 173.maddesi itiraz kanun yoluyla teknik anlamda farklılıklar göstermektedir.

Kanun gereği verilmesi gereken bir kararın verilmemesi durumunda da itiraz yolu mümkündür.

İtirazın Nedenleri Nelerdir?

CMK’da hangi sebeplerle itiraz yoluna gidileceği açıkça belirtilmemiş olmakla birlikte bazı düzenlemelerden dolaylı olarak bu nedenleri çıkarmak mümkündür. Buna göre hakim kararında ve kanunun belirlediği mahkeme kararlarında hukuka aykırılığın yanında yeterli delil olmaması veya delillerin yanlış değerlendirilmesi itiraz sebeplerini oluşturur.

İtirazda gerekçe göstermek zorunluluğu yoktur.

İtiraz Kanun Yoluna Başvurabilecek Kişiler Kimlerdir?

Avukat, müdafiliğini veya vekilliğini üstlendiği kişilerin açık arzusuna aykırı olmamak koşuluyla kanun yollarına başvurabilir.

Şüpheli veya sanığın yasal temsilcisi ve eşi, şüpheli veya sanığa açık olan kanun yollarına süresi içinde kendiliklerinden başvurabilirler.

Tutuklu bulunan şüpheli veya sanık, zabıt kâtibine veya tutuklu bulunduğu ceza infaz kurumu ve tutukevi müdürüne beyanda bulunmak suretiyle veya bu hususta bir dilekçe vererek kanun yollarına başvurabilir.

Tanık ve bilirkişiler kendilerini ilgilendiren kararlara karşı itiraz yoluna başvurabilir.

İtirazın Süresi Nedir?

İtiraz için 7 günlük süre öngörülmüştür. Bu süre hak düşürücü süredir. Bunu anlamı şudur ki süresi içinde öne sürülmezse telafi etmesi güç hak kayıpları oluşabilir. Söz konusu 7 günlük süre ilgililerin kararı öğrendiği günden itibaren işlemeye başlar.

İtiraz Nasıl Yapılır?

İlgililerin kararı öğrendiği günden itibaren yedi gün içinde kararı veren mercie verilecek bir dilekçe veya tutanağa geçirilmek koşulu ile zabıt kâtibine beyanda bulunmak suretiyle yapılır.

İtirazı İnceleyecek Mercii Nedir?

Kararına itiraz edilen hâkim veya mahkeme, itirazı yerinde görürse kararını düzeltir; yerinde görmezse en çok üç gün içinde, itirazı incelemeye yetkili olan mercie gönderir.

CMK 268/3’te açıkça öngörüldüğü üzere itirazı incelemeye yetkili mahkemeler şunlardır;

• a) Sulh ceza hâkimliği kararlarına yapılan itirazların incelenmesi, o yerde birden fazla sulh ceza hâkimliğinin bulunması hâlinde, numara olarak kendisini izleyen hâkimliğe; son numaralı hâkimlik için bir numaralı hâkimliğe; ağır ceza mahkemesinin bulunmadığı yerlerde tek sulh ceza hâkimliği varsa, yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğine; ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerlerde tek sulh ceza hâkimliği varsa, en yakın ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğine aittir.
• b) İtiraz üzerine ilk defa sulh ceza hâkimliği tarafından verilen tutuklama kararlarına itiraz edilmesi durumunda da (a) bendindeki usul uygulanır. Ancak, ilk tutuklama talebini reddeden sulh ceza hâkimliği, tutuklama kararını itiraz mercii olarak inceleyemez.
• c) Asliye ceza mahkemesi hâkimi tarafından verilen kararlara yapılacak itirazların incelenmesi, yargı çevresinde bulundukları ağır ceza mahkemesine ve bu mahkeme ile başkanı tarafından verilen kararlar hakkındaki itirazların incelenmesi, o yerde ağır ceza mahkemesinin birden çok dairesinin bulunması hâlinde, numara olarak kendisini izleyen daireye; son numaralı daire için birinci daireye; o yerde ağır ceza mahkemesinin tek dairesi varsa, en yakın ağır ceza mahkemesine aittir.
• d) Naip hâkim kararlarına yapılacak itirazların incelenmesi, mensup oldukları ağır ceza mahkemesi başkanına, istinabe olunan mahkeme kararlarına karşı yukarıdaki bentlerde belirtilen esaslara göre bulundukları yerdeki mahkeme başkanı veya mahkemeye aittir.
• e) Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin kararları ile Yargıtay ceza dairelerinin esas mahkeme olarak baktıkları davalarda verdikleri kararlara yapılan itirazlarda; üyenin kararını görevli olduğu dairenin başkanı, daire başkanı ile ceza dairesinin kararını numara itibarıyla izleyen ceza dairesi; son numaralı daire söz konusu ise birinci ceza dairesi inceler.

İtiraz Kararın Yerine Getirilmesini Durdurur Mu?

İtiraz, kararın yerine getirilmesinin geri bırakılması sonucunu doğurmaz. Ancak, kararına itiraz edilen makam veya kararı inceleyecek merci, geri bırakılmasına karar verebilir.

İtiraz Sonucunda Nasıl Karar Verilir?

Kural olarak itiraz hakkında duruşma yapılmaksızın karar verilir. Ancak, gerekli görüldüğünde Cumhuriyet savcısı ve sonra müdafi veya vekil dinlenir. İtiraz yerinde görülürse merci, aynı zamanda itiraz konusu hakkında da karar verir. Karar mümkün olan en kısa sürede verilir.

Merciin, itiraz üzerine verdiği kararları kesindir; ancak ilk defa merci tarafından verilen tutuklama kararlarına karşı itiraz yoluna gidilebilir.