Hasta Haklarının İhlali Nedir?

Refakatçi Bulundurma Hakkı Nedir?

Hasta olan kişinin muayene ya da tedavi sırasında kendisine yardımcı olması amacıyla, ilgili mevzuatın ve sağlık kuruluşunun imkanları dahilinde ve tedaviden sorumlu olan hekimin uygun görmesine bağlı olarak refakatçi bulundurma hakkı mevcuttur. İlgili düzenleme Hasta Hakları Yönetmeliği 40. maddede “Muayene ve tedavi sırasında hastaya yardımcı olmak üzere; mevzuatın ve kurum imkanlarının elverdiği ve hastanın sağlık durumunun gerektirdiği ölçüde, tedaviden sorumlu olan tabibin uygun görmesine bağlı olarak, refakatçi bulundurulması istenebilir. Bu hakkın nasıl ve ne zaman kullanılacağı ve bu konuda alınacak tedbirler, sağlık kurum ve kuruluşunun çalışma usül ve esaslarını gösteren mevzuata ayrıca düzenlenir.” şeklinde düzenlenmiştir.

Hizmetin Sağlık Kurum ve Kuruluşu Dışında Verilmesi Nedir?

Hasta olan kişilerin bazı hallerde sağlık hizmetlerini sağlık kurum ve kuruluşları dışında alma hakları mevcuttur. Konuyla ilgili düzenleme Hasta Hakları Yönetmeliği 41. maddede yer alır. İlgili düzenlemeye aşağıda yer verilmiştir.

Hasta Hakları Yönetmeliği Madde 41

Hastalar, aşağıdaki hallerde sağlık hizmetlerinden bulundukları yerlerde de faydalanabilirler:

• a) Koruyucu sağlık hizmetlerinin verilmesinde,
• b) Tıbbi sebeplerden dolayı sağlık kuruluşuna bizzat gidilemeyen veya götürülemeyen hallerde,
• c) Tabii Afetler gibi olağanüstü hallerde. Hizmetin sağlık kuruluşu dışında verilmesi ile ilgili usul ve esaslar, Bakanlık tarafından ayrıca düzenlenir.

Müracaat, Şikayet ve Dava Hakkı Nedir?

Hastanın ve hasta ile ilgili bulunanların, hasta haklarının ihlali halinde, mevzuat çerçevesinde her türlü müracaat, şikayet ve dava hakkı ile ilgili düzenleme Hasta Hakları Yönetmeliği’nin 42. Maddesinde yer alır. İlgili maddede “Hastanın ve hasta ile ilgili bulunanların, hasta haklarının ihlali halinde, mevzuat çerçevesinde her türlü müracaat, şikayet ve dava hakları vardır.” ifadeleri yer alır.

Hastanın Uyması Gereken Kurallar Nelerdir?

Hastanın uyması gereken kurallar ile ilgili düzenleme Hasta Hakları Yönetmeliği’nin 42/A Maddesinde yer alır. İlgili maddeye aşağıda yer verilmiştir.

Hasta Hakları Yönetmeliği Madde 42/A

Hasta sağlık hizmeti alırken aşağıdaki kurallara uyar:

• a) Başvurduğu sağlık kurum ve kuruluşunun kural ve uygulamalarına uygun davranır ve katılımcı bir yaklaşımla teşhis ve tedavi ekibinin bir parçası olduğu bilinciyle hareket eder.
• b) Yakınmalarını, daha önce geçirdiği hastalıkları, gördüğü tedavileri ve tıbbi müdahaleleri, eğer varsa halen kullandığı ilaçları ve sağlığıyla ilgili bilgileri mümkün olduğunca eksiksiz ve doğru olarak verir.
• c) Hekim tarafından belirlenen sürelerde kontrole gelmeli ve tedavisinin gidişatı hakkında geri bildirimlerde bulunur.
• ç) Randevu tarih ve saatine uyar ve değişiklikleri ilgili yere bildirir.
• d) İlgili mevzuata göre öncelik tanınan hastalar ile diğer hastaların ve personelin haklarına saygı gösterir.
• e) Personele sözlü ve fiziki saldırıya yönelik davranışlarda bulunmaz.
• f) Haklarının ihlal edildiğini düşündüğünde veya sorun yaşadığında (Değişik İbare:RG-23/12/2016-29927) hasta hakları birimine başvurur.

Hasta Hakları Kurulu ve Şikayet Hakkı Nedir?

Sağlık Bakanlığınca 2005 yılında yayınlanan Hasta Hakları Yönergesinde yer alan düzenlemelerin amacı “yönerge kapsamındaki sağlık kurum ve kuruluşlarında hasta hakları uygulamalarının insan haysiyetine yakışır şekilde herkesin "Hasta Haklarından" faydalanabilmesinde, hak ihlallerinden korunabilmesinde ve gerektiğinde hukuki korunma yollarını fiilen kullanabilmesinde hasta hakları uygulamalarının planlanması, değerlendirilmesi, uygulanması ve denetlenmesi ile ilgili esas ve usulleri belirleyerek sağlık hizmetlerinin eşit, kaliteli ve etkin olarak sunumunu sağlanması” şeklinde ifade edilmiştir. Söz konusu bu yönerge çerçevesinde sağlık kurum ve kuruluşlarının bünyesinde hasta iletişim birimleri kurulur. İletişim birimlerinin görevi hasta hakları ile ilgili sorunların çözüme kavuşturulmasıdır. Ancak burada belirtmek gerekir ki; malpraktis iddiaları ile ilgili olarak hasta hakları kuruluna başvuru yapılamaz.

Tıbbi Araştırmalarda Rıza Nedir?

Yapılacak olan tıbbi araştırmalar ile ilgili düzenlemeler Hasta Hakları Yönetmeliği’nin 32. Maddesinde yer alır. İlgili maddeye aşağıda yer verilmiştir.

Hasta Hakları Yönetmeliği Madde 32

Hiç kimse; Bakanlığın izni ve kendi rızası bulunmaksızın, tecrübe, araştırma veya eğitim amaçlı hiçbir tıbbi müdahale konusu yapılamaz. Tıbbi araştırmalardan beklenen tıbbi fayda ve toplum menfaati, üzerinde araştırma yapılmasına rıza gösteren gönüllünün hayatından ve vücut bütünlüğünün korunmasından üstün tutulamaz. Tıbbi araştırmalar, sadece, mevzuata göre araştırmada bulunmayan yetkili ve yeterli tıbbi bilgi ve tecrübeyi haiz olan personel tarafından, mevzuat ile belirlenmiş bulunan yerlerde yürütülür. Gönüllünün tıbbi araştırmaya rıza göstermiş olması, bu araştırmada görev alan personelin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.

Gönüllünün Korunması ve Bilgilendirilmesi Madde 33

Araştırmalarda, gönüllünün sağlığına ve diğer kişilik haklarına zarar verilmemesi için gereken bütün tedbirler alınır. Araştırmanın gönüllüye vereceği muhtemel zararlar önceden tespit edilemediği takdirde; gönüllü, rızası bulunsa dahi, araştırma konusu yapılamaz. Gönüllü; araştırmanın maksadı, usulü, muhtemel faydaları ve zararları ve araştırmaya iştirak etmekten vazgeçebileceği ve araştırmanın her safhasında başlangıçta verdiği rızayı geri alabileceği hususlarında, önceden yeterince bilgilendirilir.

Rıza Alınmasının Usülü ve Şekli Madde 34

Tıbbi araştırma hakkında yeterince bilgilendirilmiş olan gönüllünün rızasının maddi veya manevi hiçbir baskı altında olmaksızın, tamamen serbest iradesine dayanılarak alınmasına azami ihtimam gösterilir. Tıbbi Araştırmalarda rıza yazılı şekil şartına tabidir.

Küçüklerin ve Mümeyyiz Olmayanların Durumu Madde 35

Reşit ve mümeyyiz olmayanlara, kendilerine faydası olmadan, sırf tıbbi araştırma amacı güden tıbbi müdahaleler hiçbir surette tatbik edilemez. Faydaları bulunması şartı ile reşit ve mümeyyiz olmayanlar üzerinde tıbbi araştırma yapılması, velilerinin veya vasilerinin rızasına bağlıdır. Kanuni temsilci tarafından muvafakat verilmeyen hallerde, 24 üncü maddenin ikinci fıkrası hükmü uygulanır.

İlaç ve Terkiplerin Araştırma Amacıyla Kullanımı Madde 36

Özel mevzuatına göre izin veya ruhsat alınmış olsa dahi, sırf tıbbi araştırma amacı ile hasta üzerinde kendi rızası ve Bakanlığın izni bulunmaksızın hiçbir ilaç ve terkip kullanılamaz. İlaç ve terkiplerin tıbbi araştırmada kullanımı, 29/11/1993 tarihli ve 21480 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan İlaç Araştırmaları Hakkında Yönetmelik hükümlerine tabidir.

Hasta Haklarının İhlali

Hasta haklarının ihlali ile ilgili düzenleme Hasta Hakları Yönetmeliği’nin 43. Maddesinde yer alır. İlgili maddeye aşağıda yer verilmiştir.

Hasta Hakları Yönetmeliği Madde 43

Hasta haklarının ihlali halinde, personeli istihdam eden kurum ve kuruluş aleyhine maddi veya manevi veyahut hem maddi ve hem de manevi tazminat davası açılabilir. Ancak, aleyhine dava açılacak merciin kamu kurum ve kuruluşu olması halinde;

• a) 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 12. maddesine göre; hakkın bir idari işlem dolayısı ile ihlal edilmesi halinde ilgililer, doğrudan doğruya tam yargı davası veya iptal ve tam yargı davalarını birlikte açabilecekleri gibi ilk önce iptal davası açarak bu davanın karara bağlanması üzerine dava açma süresi içerisinde tam yargı davası açabilirler.
• b) Aynı Kanun'un 13 üncü maddesi uyarınca, zarar verici eylemin öğrenildiği tarihten itibaren en geç bir yıl içinde maddi ve manevi tazminat olarak istenilen tazminat miktarı ayrı ayrı gösterilerek idareye müracaat edilmesi ve talebin açıkça veya zımnen reddi halinde kanuni süresi içinde idari yargı mercilerinde dava açılması gerekir.