Teminat Senedi Nedir?

Türk Ticaret Kanunu’nda teminat senedine ile ilgili çeşitli hükümlere yer verilmiştir. Ancak uygulamaya baktığımız zaman bir edimin garanti altına alınması amacı ile sık sık teminat senedi düzenlendiği görülmektedir. Teminat senedinin düzenlenmesinin amacı genel itibariyle herhangi bir alacağın garanti altına alınmasıdır. Buna göre teminat senetlerinde herhangi bir kısıtlama mevcut değildir. Teminat senetlerinin; tacirler arasında düzenlenebileceği gibi işçi-işveren arasında düzenlenmesi de mümkündür. Burada vurgulamak gerekir ki teminat senetleri Türk Ticaret Kanununda düzenlenmiş olan bonodan farklıdır. Çünkü herhangi bir senedin bono niteliğini haiz olabilmesi için kayıtsız şartsız bir borç ikrarı içermesi gerekir. Öte yandan teminat senetleri ise şarta bağlı olarak verilir. Bu açıdan teminat senedi kambiyo takibine konu edilemez. Buna ek olarak bonolarda zorunlu şekil şartları mevcuttur. Fakat teminat senedinde zorunlu şekil şartı aranmaz.

Teminat Senedi Nasıl Düzenlenir?

Teminat senetlerinin nasıl düzenleneceği aşağıda maddeler halinde açıklanmıştır.

1. Söz konusu senedin teminat amacı ile düzenlendiği senette açıkça belirtilmeli ve senet metnine yazılmalıdır. İlgili senedin arka yüzüne ise hangi ilişkiye dayalı olarak düzenlendiği ve hangi sözleşmeye istinaden hazırlandığı yazılmalıdır. Yargıtay'ın görüşü de bu yöndedir. Konuyla ilgili bir Yargıtay kararında “Takipte dayanılan 24.3.2008 tarihli ve 150.000 YTL tutarlı bonoda, bononun teminat amaçlı verildiğine yönelik bir açıklama olmadığı gibi taraflar arasında düzenlenen 24.3.2008 tarihli genel kredi sözleşmesinde de dayanak senedin teminat olarak verildiğine dair bir kayıt bulunmamaktadır.” ifadelerine yer verilmiştir.
2. Teminat senedinin tarafları arasında bir sözleşme mevcut değilse söz konusu senedin teminat olarak verildiğine dair bir protokol düzenlenmeli ve bu protokolün bilgileri senede yazılmalıdır.
3. Söz konusu senedin vade kısmı boş bırakılmamalı vade yerine teminat senedidir şeklinde bir ibare eklenmelidir.
4. Söz konusu senedin arkasına senedin veriliş sebebi hakkında detaylı bilgiler yazılmalıdır. Bu detaylı bilgilerde sözleşmenin konusu, tarihi, süresi gibi bilgilere mutlaka yer verilmelidir.
5. Söz konusu senet üzerine ciro edilemez kaydı eklenmelidir.
6. Burada önemle belirtmek gerekir ki; söz konusu senet üzerine sadece “teminattır” vs. bir ibarenin eklenmesi o senedi teminat senedine dönüştürmez. Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 20.09.2011 tarihli bir kararında bu konuyla ilgili olarak “Bono üzerinde sadece "teminat senedi" yazması, o belgeyle kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla takip yapılmasına engel değildir. HGK'nun 14.3.2001 tarih ve 2001/12-233 Sayılı ve yine 20.6.2001 tarih ve 2001/12-496 Sayılı kararlarında da benimsendiği üzere dayanak belgenin hangi ilişkinin teminatı olduğu yazılı bir belgeyle kanıtlanmalıdır. Somut olayda borçlular, itirazları konusunda herhangi bir yazılı belge sunmamıştır. Alacaklı vekili ise bu iddiayı kabul etmemiştir. Bu durumda borçlu taraf, bononun, borca karşılık düzenlendiği iddiasının aksini, takip hukuku yönünden geçerli ve İİK'nun 169/a-1 maddesinde öngörülen nitelikte bir belgeyle kanıtlayamadığı gibi, alacaklının da takip dayanağı bononun teminat senedi olduğuna yönelik bir kabul beyanı bulunmadığı halde mahkemece itirazın reddi yerine kabulü isabetsizdir.” şeklindeki ifadelere yer verilmiştir.

Teminat Senedinin İspatı Nasıl Olur?

Burada vurgulamak gerekir ki söz konusu senedin teminat senedi olduğu senet metninden anlaşılıyor ise senet artık kambiyo vasfını taşımayacaktır. İligli senedin takibe konu olması durumunda ise senedi düzenleyen teminat senedi olduğu ve kambiyo vasfını taşımadığı iddiasını herkese karşı ileri sürebilecektir. Eğer ki söz konusu senetle ilgili icrai işlem yapılmışsa düzenleyen icra mahkemesine şikayet yoluyla başvurabilir. Yargıtay 12. Hukuk Dairesinin 2019 tarihli bir kararında söz konusu bu durumu “Somut olayda, takip konusu senedin arka yüzünde; "iş bu senet 10727 ada 106 parsel yapılacak inşaat üzerindeki 1 numaralı bağımsız bölümün yarısı için tarafımızdan teminat olarak verilmiştir" ibaresi yer almış olup, anılan ibareler senedin kayıtsız şartsız borç ikrarını havi olma şartını ortadan kaldırdığından, senedin kambiyo vasfını taşımadığı ve teminat senedi olduğu anlaşılmaktadır. Bu durumda, senetten doğan alacağın varlığı ve miktarı ile tahsilinin gerekip gerekmediği yargılamayı zorunlu kıldığından, mahkemece İcra İflas Kanununun 170/a maddesi (Borçlunun kambiyo hukuku bakımından şikayeti) uyarınca takibin iptaline karar verilmesi gerekirken, yazılı gerekçe ile istemin reddi yönünde hüküm tesisi isabetsizdir.” şeklinde ifade etmiştir. Ancak senet metninden senedin teminat senedi olduğu anlaşılmıyor ise düzenleyen bu durumu lehtara karşı yalnızca bir kişisel defi olarak ileri sürebilir. Ancak söz konusu bu iddiasını mutlaka yazılı delillerle ispat etmelidir. Düzenleyen taraf bu halde senedin teminat niteliğini kanıtlamak zorundadır. Senet ciro edilmiş ise düzenleyen hamile karşı teminat iddiasında bulunamaz.

Teminat Senedinin Devri Nasıl Olur?

Öncelikle burada belirtmek gerekir ki; teminat senetleri kıymetli evrak vasfını haiz olmadığı için ciro zilyetliğin devri yolu ile devredilemez. Ancak alacağın temliki yolu ile devredilmeleri mümkündür.