İbraname Nedir?

Öncelikle belirtmek gerekir ki ibraname ile ilgili düzenleme 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununda yer alır. Türk Borçlar Kanunu 420. maddesinde ibranamenin konusu yer alır ve ilgili kanun maddesine aşağıda yer verilmiştir.

Türk Borçlar Kanunu Madde 420

Hizmet sözleşmelerine sadece işçi aleyhine konulan ceza koşulu geçersizdir.

İşçinin işverenden alacağına ilişkin ibra sözleşmesinin yazılı olması, ibra tarihi itibarıyla sözleşmenin sona ermesinden başlayarak en az bir aylık sürenin geçmiş bulunması, ibra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi, ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması şarttır. Bu unsurları taşımayan ibra sözleşmeleri veya ibraname kesin olarak hükümsüzdür.

Hakkın gerçek tutarda ödendiğini ihtiva etmeyen ibra sözleşmeleri veya ibra beyanını muhtevi diğer ödeme belgeleri, içerdikleri miktarla sınırlı olarak makbuz hükmündedir. Bu hâlde dahi, ödemelerin banka aracılığıyla yapılmış olması zorunludur.

İkinci ve üçüncü fıkra hükümleri, destekten yoksun kalanlar ile işçinin diğer yakınlarının isteyebilecekleri dâhil, hizmet sözleşmesinden doğan bütün tazminat alacaklarına da uygulanır.

Yukarıda yer verilen kanun maddesinden yola çıkarak ibrayı alacaklı olan kişinin alacağından vazgeçmesi olarak tanımlayabiliriz. Diğer bir deyişle ibraname işten ayrılan ya da iş sözleşmesi sona eren işçinin imzalayarak, işverenden genel izin, kıdem tazminatı gibi tüm alacaklarını aldığını, ve kalan herhangi bir alacağı olmadığını beyan ettiği belgedir.

İbraname Geçerlilik Şartları Nelerdir?

İbranamenin geçerlilik şartları ile ilgili düzenleme Türk Borçlar Kanunu 420. Maddesinin 2. Fıkrasında düzenlenmiştir. Söz konusu bu şartları taşımayan bir belge hüküm doğurmaz, geçersizdir. Söz konusu bu şartlar aşağıda sıralanmıştır;

1. Öncelikle belirtmek gerekir ki ibranamenin yazılı olması şarttır, eğer söz konusu ibraname sözlü bir şekilde yapılırsa geçersiz olur. Bu nedenle işçinin imzasının da söz konusu bu ibranamede yer alması gerekir.
2. Bir işçi tarafından imzalanan ibranamenin geçerli olabilmesi için belgenin, iş sözleşmesinin sona ermesini takip eden 1 aylık sürenin sonunda imzalanması gerekir. Diğer bir deyişle işçinin işten ayrılmasından en az 1 ay sonra ibraname imzalanabilir. Söz konusu bu süre bir alt sınırdır. Fakat ilgili kanunda bir üst sınır öngörülmemiştir. Buna göre; söz konusu bu 1 aylık süre geçtikten sonra her zaman ibraname imzalanabilir.
3. İbranameye konu olan alacağın türü ve miktarı açık ve net bir şekilde ilgili belgede yer almalıdır. İbranamede soyut ve genel ifadelere yer verilmemelidir. Soyut ve genel ifadelere yer verilen ibranameler geçersiz sayılır. Bu nedenle düzenlenen ibranamelerde her hak türü kalem kalem ve miktar miktar belgeye eklenmelidir.
4. Söz konusu alacağın türü ve miktarı işçiye banka aracılığıyla ve eksik meblağ kalmadan ödenmiş olmalıdır. Söz konusu bu ödeme bizzat işçi adına açılmış bir banka hesabına bu ödeme yapılmalıdır.

İbraname Nasıl Yazılır?

Öncelikle belirtmek gerekir ki ibraname yazılma şekli son derece önemlidir. Doğru bir şekilde düzenlenmeyen ibranamelerin geçersiz sayıldığı durumlar söz konusudur. Çalışanlar, henüz var olmayan bir alacak için ibraname imzalarlar buna göre çalışma dönemi içerisinde imzalanmış ibranameler geçerli olmaz.

Burada altını çizmek gerekir ki Borçlar Hukuku uygulamasında ibra sözleşmesinin şekli konusunda herhangi bir düzenleme mevcut değildir. Bu sebeple ibranamenin nasıl düzenlenmesi gerektiği ve ibraname düzenleme şartları Yargıtay kararları ile birlikte sınırlandırılmıştır. Buna ek olarak söz konusu ibraname işçi ve işveren tarafından karşılıklı olarak imzalanır ve bir nüshası işverende kalır.

Genel anlamda işçi ile işveren arasında imzalanmış olan iş sözleşmesinin sona erme tarihi ile ibraname tarihi arasında en az 1 aylık bir süre bulunmalıdır. İbranamede yer alan ibra konusu herhangi bir anlam karışıklığına mahal vermemeli ve açık, net olmalıdır. Alacakların türü ve miktarı ayrı maddeler olacak şekilde ibranamede yer almalıdır.

İşçi tarafından imzalanan ibraname yukarıda yer vermiş olduğumuz şartları taşımadığı takdirde geçersiz olur. İşveren söz konusu bu alacağın işçiye tahsis edildiğini bir banka makbuzu ile ispatlayamadığı halde ibranameye dayanarak borcun sona erdiğini iddia edemez.